W dniu 25 maja 2018 roku w siedzibie Uniwersytetu SWPS w Warszawie odbyła się zorganizowana przez Fundację Rozwoju Systemu Edukacji i czasopismo dla nauczycieli "Języki obce w szkole" konferencja: "Kształcenie językowe wobec wyzwań zmieniającej się szkoły - Sięgnij po języki". W imieniu nauczycieli języków obcych V LO im. A. Mickiewicza w Częstochowie w wydarzeniu wzięła udział nauczycielka języka angielskiego mgr Marzanna Gromotowicz.

Merytoryczne wystąpienia w ramach trzech sesji plenarnych, owocne dyskusje w tym między innymi w dwóch równoległych spotkaniach panelowych, profesjonalna organizacja - wpisały się doskonale w założenia programowe komitetu naukowego konferencji - inspirując uczestników do zbudowania kompleksowej refleksji, w wymiarze teoretycznym i praktycznym, w obliczu wyzwań dotyczących efektywnego i skutecznego kształcenia językowego. Dr hab. Agnieszka Otwinowska-Kasztelanic z Uniwersytetu Warszawskiego odniosła się do miejsca wielojęzycznego ucznia i wielojęzycznego nauczyciela w polskiej szkole. Prof. dr hab. Maria Wysocka z Uniwersytetu Śląskiego podjęła temat "Blended learning w praktyce dydaktycznej."

Jak w skuteczny i atrakcyjny sposób uczyć wymowy języków obcych zachęcała prof. dr hab. Jolanta Szpyra-Kozłowska z Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Nie ukrywam, że to wystąpienie szczególnie mnie zainteresowało. Wszyscy z przyjemnością wysłuchali wystąpienia prof. dr hab. Hanny Komorowskiej dot. przyczyn i skutków wielojęzyczności i różnojęzyczności. Wystąpienia w jednym z dwóch paneli dyskusyjnych dotyczyły nauczania języków obcych wobec reformy podstawy programowej. Prof. dr hab. Urszula Paprocka-Piotrowska przekonywała do częstego wykorzystania gier komunikacyjnych. Kolejne głosy dotyczyły zmieniającej się roli nauczycieli języków obcych, słowo komentarza przewidziano dla dr Marcina Smolika z CKE.

Po konferencji w kuluarach zaczęto rozmyślać nad poruszonymi w jej trakcie wątkami. Takie pierwsze uporządkowanie co było i jest – po to, aby móc twórczo zmierzyć się z tym co będzie. "Unijna polityka językowa" i "Europa wielojęzyczna", to dwie kwestie, które egzystują równolegle. Polityka językowa UE realizowana jest w trzech wymiarach: prawnym, normatywnym i edukacyjnym. Wymiar edukacyjny, dla nauczycieli języka obcego, czyli dobór nauczanych języków, ich liczba i status w ofercie szkoły: obligatoryjny czy fakultatywny, wszelkie zasady i procedury, zasady egzaminowania, certyfikaty, uprawnienia, i oczywiście kształcenie i doskonalenie zawodowe nauczycieli – to tzw. "oczywista oczywistość". Podobnie jak ogólne przekonanie, że znajomość języków otwiera drogę do lepszej edukacji, pracy, korzystania z wszelkich dóbr współczesnego świata.

Globalizacja wymusza wielojęzyczność, stąd - wielojęzyczna Europa, a w niej uczeń i nauczyciel wielojęzyczny. A kim jest taka osoba? Odpowiedź jest tak trudna, jak określenie granicy między jednojęzycznością, a dwujęzycznością. Połowa świata jest dwujęzyczna twierdzi wybitny szwajcarski językoznawca François Grosjean. A tam: migranci, członkowie mniejszości narodowych, użytkownicy języka migowego, oraz osoby uczące się języka w szkole… a wśród nich ze swoimi odpowiedzialnościami i kompetencjami – nauczyciele języków obcych.

Dla nauczycieli języków obcych potrzeba wielowymiarowego działania nie podlega dyskusji, a wykorzystanie ICT w dydaktyce języka obcego jawi się jako korzyści zarówno rzeczywiste, jak i pozorne. Ważne, by uniknąć braku autonomii zarówno w podejściu ucznia, jak i nauczyciela. Tylko obustronna systematyczna i twórcza praca prowadzi do spodziewanego rozwoju. Nie będzie dobrego języka bez twórczego wkładu nauczyciela i ucznia, oraz wsparcia środowiska. Nauczyciel języka obcego wie, że dydaktyka języka obcego dotyczy treści, jak i formy pracy, stąd wypływa świadomość umiejętnego zarządzania nauczaniem tradycyjnym i tym związanym z nowymi technologiami. ICT efektywniej wspomaga proces dydaktyczny w procesie rozwijania nawyków językowych, a nauczanie tradycyjne jest skuteczniejsze przy koncentrowaniu się na treści wypowiedzi i korekcie błędów, oraz świadomości rozwijania twórczości językowej.

Aby nauczanie języków obcych stało się bardziej efektywne i atrakcyjne należy więcej czasu poświęcić tzw. piątej sprawności, czyli wymowie. W tej kwestii zabrała głos pani profesor Jolanta Szpyra-Kozłowska. Stwierdziła, że wymowa jest często zaniedbywana w stosunku do innych sprawności językowych. Dlatego wskazane jest, aby oprócz już stosowanych tradycyjnych technik - zainteresować się technikami innowacyjnymi, zawierającymi choćby elementy treningu aktorskiego, czy logopedycznego. Pani profesor zachęciła do częstszego wykorzystania materiałów autentycznych: piosenek, dowcipów językowych, czy ćwiczeń tzw. multisensorycznych angażujących różne kanały percepcji. Nauczanie wymowy wspomagane komputerowo: Evaluating a computer-assisted pronunciation training (CAPT) proponuje różnorakie interaktywne ćwiczenia fonetyczne, które bez wątpienia stanowić mogą skuteczne i efektywne rozwijanie autonomii ucznia. Ciekawe propozycje pani profesor, w tym odejście od szkolnej rutyny oraz budowanie świadomości zagrożeń wynikających ze złej wymowy, pozwoli na zmniejszenie niechlujstwa językowego i da wszystkim poczucie lepszego postrzegania przez innych w przyszłości.

Głos pani profesor H. Komorowskiej w temacie "Język a wielokulturowość pogranicza" zapamiętam przykładem Babci Lodzi, która była z Pogranicza. Przed wojną pobierała nauki w trzech kresowych miastach: Grodnie, Wilnie i Suwałkach, a po wojnie dowiedziała się, że to trzy odrębne państwa. Temat ten, to ciągłe pytanie o tożsamość i potrzeba tolerancji. Kwestia gier komunikacyjnych na lekcjach języka obcego poruszona przez prof. Urszulę Paprocką-Piotrowską z Uniwersytetu Lubelskiego stanowiła ciekawą propozycję urozmaicenia takiej koncepcji pracy z uczniem, aby dać mu szansę pracy "face to face" z rówieśnikiem – podczas gdy współczesne tendencje zachowań niestety mają tendencje odwrotne. Werbalizacja procesów myślowych, uzewnętrznienie emocji i uwewnętrznienie treści – to przyszły kapitał, który nauczyciele języków obcych mogą już tworzyć jako integralną część swoich zajęć.

Pozostałe wystąpienia i poruszane tematy dotyczyły reakcji na zmiany, postaw i zachowań kiedy ścierają się na tle różnych bodźców różne tendencje, np. opór i dążenie do nowego. Podkreślony został jako zdecydowanie ważny indywidualny charakter postawy wobec zmian ze zdecydowanie preferowanym pozytywnym nastawieniem do wizji przyszłości. Wrażenie na zebranych zrobiło węgierskie powiedzenie: "W człowieku tyle dusz, ile języków", znane również jako "Znajomość dwóch języków jest jak posiadanie dwóch dusz". Dziękuję organizatorom za pomysł wydarzenia i za wszystkie refleksje, które przemyślane na wiele sposobów już pozytywnie inspirują.

mgr Marzanna Gromotowicz
V LO im. Adama Mickiewicza w Częstochowie